Әскер – мемлекеттің айбыны.
Бетке ұстар айбары.
Алдымыздан шыққанның мысын басар қаруы. Халқының қорғаны, тәуелсіздіктің күзетшісі.
Сол себептен де халық батыры, Ұлы Отан соғысында толарсақтан қан кешіп жүріп Отанын қорғаған Бауыржан Момышұлы «Отан үшін отқа түс, күймейсің» дейді.
Осыған орай сала бойынша өңірде атқарылып жатқан жұмыстар барысымен танысу мақсатында аудандық Қорғаныс істері жөніндегі бөлімі бастығының орынбасары, жұмылдыру бөлімше бастығы, майор Төлеген Бақытжан Есенәліұлымен сұқбаттасқан болатынбыз.
— Әскери салада еңбек ету және ол саладағы жауапкершілік жүгінің салмақты екенін сезіну- Отанға деген патриоттық сезімнің ең биік шыңы болса керек. Жалпы, осы саланың ең үлкен жетістігі атақ пен шеннен бөлек, өзге неде деп білесіз?
— Бұл саланың ең биік шыңы- атақта емес, елге деген үлкен махабатта. Елін, жерін шын сүйіп, қастерлейтін адам кез-келген қиындыққа төтеп беріп, мақсатына жетеді. Сондықтан әскери қызметтің ең үлкен бақыты- ел үшін қызмет етуде.
-Бөлімнің негізі мақсаты қандай? Қазіргі жастарды әскерге шақыру жұмыстары қалай жүргізілуде? Оның нәтижесі қалай?
— Әскерге шақыру жұмысы бойынша бірінші қолбасшымыз ҚР Президенті Қасым Жомарт Тоқаевтың Жарлығы шығады. Содан кейін облыс әкімі мен аудан әкімдігінің қаулысына қарай шақыру жұмыстары іске асады. Бұл туралы ҚР Заңының 561 бабында көрсетілген. Бұйрық қолымызға түскеннен кейін біз ең әуелі округ әкімдеріне тізім жібереміз. Ол тізім бойынша мамандар зерделеу жұмыстарын жасап, азаматтардың қазіргі жағдайын анықтап, мәлімет жинайды. Осылай әскерге шақыру жұмыстары бастау алады. Бұл тек біздің тараптан емес, аудан, ауыл әкімдерімен бірлесе атқарылатын жұмыс көрсеткіші. Жалпы, әскерге қай санатқа жататын азаматтар бармауға құқылы деген заңды сұрақ туындауы мүмкін. Ол санатқа жататындар: денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылғандар; туыстарының бiрi (әкесi, анасы, аға-інілерi немесе апа-сіңлілері) әскери қызмет өткеру кезеңiнде қызметтік мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған немесе оған бірінші немесе екінші топтағы мүгедектік белгіленген; басқа мемлекетте әскери (баламалы) қызмет өткерген; «Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 51-бабының 9-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарында қызмет өткергендер; ғылыми дәрежесi бар азаматтар және тіркелген діни бірлестіктердің дін қызметкерлері яғни имамдар мен наиб имамдар босатылады.
Біздің бөлімнің жұмысы – жұмылдыру, азаматтарды мерзімдік әскери қызметке жіберу, келісім-шарт бойынша әскери қызметке тағайындау, әскери-оқу орындарына қабылдауға құжаттар дайындап, тілек білдірген түлектердің оқуға түсуіне қолдау білдіру, соларға үгіт-насихат жүргізу. Әскери-техникалық мектептерін (ақылысы, қырық күндігі бар) де жоғары сынып оқушыларына үгіт-насихат жасаймыз. Сондай-ақ әскерге шақырылушылар мен әскери міндеттілерді есепке алумен, запастағы офицерлердің есебін жүргізумен айналысып, жиындар өткіземіз. Бұл да біздің жұмыстың бағыты есептеледі. Енді жастарды қызықтыруға келетін болсам, жалпы жылына екі мәрте әскерге шақырылым ұйымдастырылады. Жылына 130-140 жасөспірімді әскерге жібереміз. Шынына келгенде, әскерге барғысы келетін де, барғысы келмейтін де жастар бар.Мұндайда насихат жұмыстарына аса көңіл бөлінеді. Оған бізге аудандық білім, ішкі саясат бөлімдері мен кент, ауылдық округ әкімшіліктерінен қолдау білдіріліп отырылады. Бір сөзбен айтқанда, қоғам болып атсалысамыз. Әскерге шақыруды – бір ғана қорғаныс бөлімінің жұмысы деп ұғу қателік. Осы атқарылатын шаруалармен қоса, Въетнам, Ауған, Тәжік-ауған соғыстарының ардагерлері, Чернобыль, Невада-Семей ардагерлері бар, осы кісілердің барлығы жастарымыздың Отан алдындағы борышын өтеуге баруға бірлесіп өз үлестерін қосуда. Іс-шаралар, кездесулер өткізіледі. Соның нәтижесінде берілген тапсырысымызды толыққанды орындап, жоғары деңгейден көрінудеміз.
— Бүгінде әскери бөлімшелерге парызын өтеуге сау кетіп, табытымен үйіне оралып жатқан жастар қатары қалыңдады. Оны әлеуметтік желіден де, түрлі бағдарламалардан да, халықтың аузынан да есітіп жүрміз. Осының себебі мен салдары қандай? Сонда біздің мемлекет «Елімді адал қорғаймын» деп ант еткен азаматтың сау-саламат борышын өтеуіне жауапты бола алмағаны ма?
— Бұл сұраққа біржақты қараудың өзі қателік. Мемлекет әскери борышын өтеп, Отан алдындағы жауапкершілігін сезіне алған әрбір ер азаматтың саулығына кепілдік береді. Қазақ әскери бөлімшелерінде барлық жағдай толыққанды жасалған. Өз басым бұл қызметке келгенше 6 жыл бойы Батыс Қазақстанда әскери бөлімде қызмет атқардым. Бұл жерде мемлекетті кінәлау тым артық сияқты. Бізде әскерге келген балалар түрлі психологиялық жағдайлармен өскен отбасылардың балалары. Бірі-ерке болса, бірі тіпті сөзге құлақ асуды, жауапкершілікті сезінуді білмейді. Сол себепті де әскердің қазықтай темір тәртібіне бағыну олар үшін қиынға соғады. Сөйтіп, өзіне қол жұмсау арқылы қиындықтан шығудың амалын жасайды. Өз басым осылай ойлаймын. Әрбір ер азаматты өмірге әкеліп, оның тәртібіне жауапты болған ата-аналар қауымы баланың психологиялық мықты азамат болуына да мүмкіндік берген абзал. Өйткені, «Ер баланың басына нелер келіп, не өтпейді» деген сөз бар ғой. Расымен солай. Сөзге сыну, жығылып орнынан қайта тұра алмау, тығырықтан шығар жолды жеңіл ойлау, ауырдың астымен, жеңілдің үстімен жүру дегендерден алыс болса, жігіт нағыз азамат дегенге лайық болар еді.
-Сізбен әскери қызметкер ретінде емес, ата-ана ретінде осы тарапта әңгіме қозғасақ. Қазақ әскери бөлімшелерінде жан түршігетін осындай өрескел әрекеттер орын алып жатқанда балаңызды әскерге жіберуге қаншалықты сенімділік таныта алатын едіңіз?
— Иә, өте орынды сұрау қойдыңыз. Қазіргі таңда көп ата-анамен тілдесу барысында олардан «Өздерің балаларыңды қиып жіберетін бе едіңдер» деген сөздерді есітіп жатамыз. Бірақ, менде ұл мен қызды өсіріп отырған ата-ананың бірімін. Әріптестерім де дәл солай. Кез-келген әскери қызметкер ұлының әскерге баратын уақыты келген міндетті түрде жібереді. Мәжбүрлі түрде емес, ұлының өзі келіп, әскерге баруға ниет білдіреді. Тіпті кейбірі сол уақытты асыға күтеді. Жоғарыда атап өткенімдей, ол тәрбиеге байланысты. Отбасындағы ғана емес, мектептегі де тәрбиенің орыны ерекше. Сол себепті баланы жан-жақты дамытып, мықты тұлға етуге барымызды салуымыз қажет.
-Өзге емес, өз басым мына жайтқа куәмін. Шөп жинап жүріп те, дүкенге азық-түлікке кетіп те үйіне оралмай, тікелей әскерге аттанған азаматтарды білемін. Бұл қаншалықты заңды немесе орынды?
— Бұл шаралар бізде болды. Дұрыс айтасыз, дүкенге келген жерінен, шөп жинап жүрген кезінен балаларды ұстауға тура келді. Өйткені, олар әскерге шақыру хабарламаларына жауаптылық танытпай, арнайы тексеруден өтуге келмей қашып жүрген топтағы азаматтарға жатады. Біз бас салып әскерге аттандырудан аулақпыз. Ең әуелі, оларды бөлімшеге әкеліп, арнайы медициналық тексерістен өткіземіз. Егер барлық жағынан сау деген анықтамасы болып, әскерге жарамдылығы болса, міндетті түрде әскерге жібереміз. Осындай өрескелдік болмау үшін шақырту алған, 1414 байланыс нөмірінен хабарлама оқыған азамат шартты түрде бөлімшеге келуін сұраймын. Өйткені, біздің жедел іздестіру тобының мүшелері қанша жерден қашып, жалтарғанымен ол азаматты түбінде тауып, қажетті шараларды заң жүзінде жасау арқылы, жауабын алатын болады. Әрбір азаматтың Отан алдындағы борышын үлкен ерлікпен, асқан жауапкершілікпен қиындатпай орындауын сұраймын.
— Әскерге барудан жалтарғандар саны артты деп даурығамыз. Жастарды ынжық болып барады деп кінәлаймыз. Бірақ, біз әскери қызметкер ретінде бала бойына Отансүйгіштік қабілетті дарыту үшін нендей әрекеттер жасап жатырмыз?
— “Ел боламын десең – бесігіңді түзе», «Отан – отбасынан басталады» дегендей, отбасында бала дүниеге келгеннен бастап патриоттық тәрбие беріле бастауы керек. Одан соң балабақша, мектептерде елжандылыққа, Отансүйгіштікке арналған іс-шара, жобалар бар. Кейде жасөспірімдер әскерге барудан жалтарып жатады. Маман ретінде ұстаздармен кездескенде «балаларды патриоттық сезімге, елжандылыққа тәрбиелеуге міндеттісіздер» деп айтып жатамыз. Себебі, олардың әскерге деген қызығушылығы орта мектептегі ұстаздарына да тікелей байланысты. Мектептен тыс Жастар ресурстық орталықтарында да жүйелі жұмыстар көрініс тауып жатса, нұр үстіне нұр. Патриоттық тәрбие алдымен үлкенді сыйлаудан басталады. Ол дегеніміз – ата-ананы құрметтеу, тарихты білу, ата-бабаның ұрпаққа аманат етіп кеткен жерін қорғау. Қазір қоғамның қай мүшесі де әлеуметтік желіге жегілген. Оның арасында балалар мен жастардың ара-салмағы тіптен жоғары. Сол желідегі ақпараттардың дені бұрмалаушылыққа ұшырап жатады. Сондай жалған ақпараттарға ермей, өзіміздің төл тарихымызды құрметтеп, еліміз бен жеріміздің болашағына жанымыз ашуы қажет. Оған әрине, алдымен отбасындағы ата-ананың әсері маңызды рөл атқармақ. Өйткені, баланың ет жақыны ата-ана болғандықтан өнегелі әңгімелер жанұядағы дастарқан басында айтылса, бұдан ұтпасақ, ұтылмасымыз сөзсіз.
-Ауданда әскери борышын өтеп жүрген жастар арасында қандайда бір өрескелдіктер орын алған кез болды ма? (әскерге аттанғандар саны қанша, өз еркімен кеткендер, еркінен тыс мәжбүрлі түрде кеткендер саны, толық ақпарат бар ма?
-Құдай сақтасын, ондай жағдай бізде орын алған емес. Керісінше, әскерге барған азаматтарымыз жақсы жағынан көрініп, өздері де, олардың ата-аналары да марапатталып жатқан деректермен толығуда. Жалпы, біздің бөлім 2024 жылдың көктемгі әскерге жіберу науқанында 131 баланы аттандырған. Ал, 2024 жылдың күзінде 125 бала әскерге кеткен. Біз бұл жігіттермен әскердегі тәртібі бойынша тікелей байланыс орната алмаймыз. Өйткені, қазір кез-келген әскери бөлімшеде тәрбие жөнінде жауапты орынбасарлар қызмет атқарады. Сол мамандар тікелей сарбаздың ата-атасымен байланыс жасап, қажетті ақпараттармен бөлісіп отырады. Бірақ, осы уақытқа дейін біздің аудан жастарының әскердегі уақыттарында олқылық кездесіп, заң бұзушылық тәртіптері тіркелмеген. Әскерден келген әрбір сарбазбен біз арнайы сұхбат өткіземіз. Ауызшада, жазбашада. Әңгімелесу барысында сарбаздардың қазақ әскеріне толыққанды көңілі толатынын, барлық жағынан шынығып, шымыр болғанын, әрбір сөзінің нық әрі сенімділігі басым болғанын байқап жатамыз. Осыдан-ақ, қазақ әскерінің қазақ жастарына беретін тәрбиелік әрі психологиялық тәртібінің барын аңғаруға болады.
-Генерал, майор боламын деп шенге қызыққан азаматтарда баршылық. Олардың бітім болмысы ерекше болып, көрініп тұрады. Жастарымызға әскери мамандық иесі атану үшін нендей кеңес берер едіңіз?
— Біріншіден, оған денсаулық жағынан жарамды болуы, екіншіден білім деңгейі де белгілі бір баллдан кем болмауы қошталады. Үшіншіден, психологиялық тестілеуден өтуі тиіс. Оқуға түскен адам оқу, тұру, киім, мүлік 4 мезгіл тамақпен мемлекет тарапынан қамтамасыз етіледі. Оқу бітіргесін де жұмыспен, тұрғын жаймен мәселе болмайды. Басқа да медициналық жеңілдіктер қарастырылған. Ипотекамен үй алу, пәтерақысын төлеу секілді пакеттермен қамтылады. 47 жаста зейнетке шығады. Арнайы әскери оқу оқымаса да, әскери борышын өтегендер келісім-шартпен жұмыс істеуіне мүмкіндігі бар. Қысқасы, мемлекет Отанын шын сүйетін, Отан үшін жанын беруге дайын әскери қызметкерлерді қашанда қолдап, бар жағдайын жасайтыны анық. Сол себепті жастарды осы жолды таңдауға Отанын сүюге, оны өле-өлгенше құрметтеуге шақырамын.
-Уақыт бөліп, әңгіме өрбіткеніңіз үшін алғыс білдіремін.
Аяжан МӘМЕТ.
